امنیت و اعتماد در تعاملات آنلاین امروز بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است. بسیاری از فرآیندهای سازمانی، از امضای قراردادها تا ثبت اسناد حقوقی و دسترسی به پورتال‌های سازمانی، به‌صورت دیجیتال انجام می‌شوند.
موفقیت در این مسیر نیازمند ابزارهایی است که هویت کاربران را تأیید کرده و از دستکاری داده‌ها جلوگیری کنند. در این زمینه دو مفهوم کلیدی وجود دارد: امضای الکترونیکی و امضای دیجیتال. اگرچه گاهی این دو به جای هم استفاده می‌شوند، اما از نظر فنی و امنیتی تفاوت‌های مهمی دارند.
امضای الکترونیکی چیست؟
امضای الکترونیکی به هر نشانه یا علامتی گفته می‌شود که برای تأیید یک سند یا پیام دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرد. این امضا می‌تواند به صورت تایپ نام فرد در انتهای ایمیل، علامت زدن گزینه موافقت در یک فرم آنلاین یا حتی اسکن امضای دست‌نویس و درج آن در فایل PDF باشد.
امضای الکترونیکی ویژگی‌هایی زیر را دارد که آن را برای استفاده‌های روزمره مناسب می‌کند.
• بسیار ساده و قابل دسترسی است و نیازی به فناوری پیچیده ندارد.
• در بسیاری از کشورها به صورت قانونی پذیرفته می‌شود، هرچند سطح اعتبار آن می‌تواند متفاوت باشد.
• امنیت امضای الکترونیکی معمولاً متوسط است و در صورت نبود لایه‌های حفاظتی، امکان جعل یا سوءاستفاده از آن وجود دارد. به عبارت دیگر، امضای الکترونیکی بیشتر به عنوان یک ابزار رضایت عمل می‌کند تا یک تضمین امنیتی قوی.
امضای دیجیتال چیست؟
امضای دیجیتال نوع پیشرفته‌ای از امضای الکترونیکی است که بر پایه رمزنگاری و زیرساخت کلید عمومی (PKI) ساخته شده است. در این روش، برای هر کاربر یک جفت کلید رمزنگاری شامل کلید خصوصی و کلید عمومی صادر می‌شود.
کاربر سند خود را با کلید خصوصی امضا می‌کند و گیرنده سند می‌تواند با کلید عمومی صحت امضا و عدم تغییر سند را بررسی کند. این فرآیند موجب می‌شود که هرگونه دستکاری پس از امضا، فوراً قابل تشخیص باشد. ویژگی‌های امضای دیجیتال شامل امنیت بسیار بالا، اعتبار قانونی گسترده و تضمین تمامیت داده‌ها است. به همین دلیل این نوع امضا در قراردادهای رسمی، تراکنش‌های بانکی، ثبت اسناد سازمانی و ورود به پورتال‌های حساس سازمانی استفاده می‌شود.
تفاوت‌های اصلی امضای الکترونیکی و دیجیتال
اولین تفاوت کلیدی در سطح امنیت است. امضای دیجیتال به واسطه رمزنگاری، امنیت بسیار بالایی دارد و امکان جعل آن تقریباً غیرممکن است، در حالی که امضای الکترونیکی سطح امنیت متوسطی ارائه می‌دهد و در صورت نبود سیستم‌های حفاظتی، قابل سوءاستفاده است. دومین تفاوت در اعتبار قانونی است. امضای دیجیتال در بسیاری از نظام‌های حقوقی به عنوان یک روش رسمی و معتبر پذیرفته شده است، در حالی که امضای الکترونیکی برای اسناد ساده و تراکنش‌های روزمره مناسب‌تر است و در برخی موارد محدودیت قانونی دارد.
سومین تفاوت به فناوری مورد استفاده بازمی‌گردد. امضای دیجیتال نیازمند الگوریتم‌های رمزنگاری و زیرساخت کلید عمومی است، اما امضای الکترونیکی می‌تواند بدون فناوری پیچیده اجرا شود. چهارمین تفاوت، امضای دیجیتال تضمین می‌کند که هیچ تغییری در سند پس از امضا رخ نداده است، اما امضای الکترونیکی معمولاً این تضمین را ارائه نمی‌کند.
اهمیت امضای دیجیتال در سازمان‌ها
برای نهادهای سازمانی و دانشگاهی، امضای دیجیتال از یک ابزار حفاظتی فراتر رفته و به عنصری کلیدی در مدیریت راهبردی اسناد و فرآیندهای دیجیتال بدل شده است .پیاده‌سازی امضای دیجیتال در پورتال‌های سازمانی و پورتال‌های تحت وب به مدیران کمک می‌کند تا:
• اعتماد و شفافیت در گردش اسناد افزایش یابد
• از دستکاری یا جعل داده‌ها جلوگیری شود
• فرآیندهای اداری و حقوقی سریع‌تر و بدون نیاز به حضور فیزیکی انجام شوند
• امنیت و سازگاری با قوانین و استانداردهای حقوقی تضمین شود.
با بهره‌گیری از امضای دیجیتال، سازمان‌ها قادر خواهند بود علاوه بر صرفه‌جویی در زمان و هزینه، تجربه کاربری مطمئن و قابل اعتمادی برای کارکنان، مشتریان و شرکای تجاری خود ایجاد کنند.
کاربرد امضای دیجیتال در پورتال‌های سازمانی
استفاده از امضای دیجیتال در پورتال‌های تحت وب سازمانی مزایای عملی زیادی دارد. سازمان‌ها می‌توانند قراردادها، صورتجلسه‌ها و مکاتبات رسمی را به صورت دیجیتال امضا کنند و دسترسی کاربران را با بالاترین سطح امنیت مدیریت نمایند.
این فرآیند همچنین به کاهش حجم اسناد فیزیکی، تسریع گردش کار و ایجاد سوابق قابل پیگیری کمک می‌کند. در محیط‌های آموزشی و دانشگاهی، امضای دیجیتال امکان ثبت رسمی اسناد آموزشی، تأیید نمرات و مجوزهای اداری را به صورت امن فراهم می‌آورد و فرآیندهای کاغذی طولانی را به شکل دیجیتال و امن تبدیل می‌کند.
جمع‌بندی
امضای الکترونیکی و امضای دیجیتال هر دو نقش مهمی در دنیای دیجیتال دارند، اما تفاوت‌های بنیادی میان آن‌ها باعث می‌شود انتخاب صحیح بر اساس نیاز سازمان‌ها تعیین شود. اگر هدف صرفاً امضای سریع و ساده باشد، امضای الکترونیکی کافی است.
اما برای اسناد حساس، تراکنش‌های مالی، قراردادهای حقوقی و فرآیندهای سازمانی، امضای دیجیتال تنها گزینه مطمئن و معتبر است. سازمان‌ها و دانشگاه‌هایی که از پرتال‌های سازمانی و پورتال‌های تحت وب استفاده می‌کنند، با پیاده‌سازی امضای دیجیتال می‌توانند امنیت، اعتماد و بهره‌وری را به طور همزمان افزایش دهند.
برای سازمان‌هایی که به دنبال پیاده‌سازی فرآیندهای دیجیتال امن و یکپارچه هستند، پلتفرم امضای دیجیتال ایمزا، محصول شرکت معماران عصر ارتباط، یک راهکار بومی، استاندارد و قابل اعتماد ارائه می‌دهد. این پلتفرم با بهره‌گیری از معماری میکروسرویسی، پشتیبانی از موبایل، درگاه PKI و اتصال امن به HSM ، امکان مدیریت و اعتبارسنجی امن امضای دیجیتال در سامانه‌ها و پورتال‌های سازمانی را فراهم می‌کند.
