در سال ۲۰۲۵، فناوری هوش مصنوعی مولد (Generative AI) تحولی بنیادین در اکوسیستم خبری پدید آورده است. گزارش «هوش مولد و اخبار ۲۰۲۵» تلاش دارد تا دیدگاه عمومی درباره نقش این فناوری در روزنامه‌نگاری و زندگی اجتماعی را بازتاب دهد: آیا این فناوری فرصت است یا تهدید؟ مردم چگونه به آن می‌نگرند؟ و رسانه‌ها چگونه باید با آن مواجه شوند؟
بستر تحولات رسانه‌ای
در چند سال اخیر، مصرف اخبار از رسانه‌های سنتی (روزنامه، تلویزیون، وبسایت‌های خبری) رو به کاهش گذاشته است. کاربران بیشتر به پلتفرم‌های اجتماعی، ویدئوها، افراد تأثیرگذار (اینفلوئنسرها) و حالا به چت‌‌بات‌های مبتنی بر AI روی می‌آورند.
در این فضای جدید، رسانه‌ها به دنبال راه‌هایی هستند تا با ابزارهای هوش مولد خود را تطبیق دهند، محتوا را شخصی‌تر کنند یا فرآیند تولید را تسریع ببخشند.
دیدگاه عمومی و انتظارات
اغلب مخاطبان نسبت به اخبار تولیدشده با دخالت AI نگرانی دارند. آنها می‌پرسند: آیا صحت محتوا تضمین می‌شود؟ آیا AI ممکن است خطا یا سوگیری دهد؟
در مقابل، کاربران جوان‌تر علاقه‌مند به استفاده از چت‌بات‌ها و ابزارهای هوش مصنوعی برای دریافت اخبارند.
گزارش سالانه Digital News Report 2025 از مؤسسه رویترز نشان می‌دهد که مخاطبان بیش از پیش به سمت ویدئو، شبکه‌های اجتماعی و «نیوزفلوئنسرها» گرایش دارند و رسانه‌های سنتی سهم خود را در دسترسی مخاطب از دست می‌دهند.
یکی از نکات برجسته این گزارش این است که چت‌‌بات‌های مبتنی بر AI به عنوان منبع خبری به تدریج حضور پیدا کرده‌اند: برای مثال، در میان جمعیت جوان‌تر، ۱۲٪ از مخاطبان گفته‌اند از چت‌بات‌ها برای دسترسی به اخبار استفاده می‌کنند.
با این حال، اعتماد به اخبار تولیدشده توسط AI هنوز پایین است. بخش عمده مخاطبان انتظار دارند که تولید اخبار ارزان‌تر شود، اما همزمان نگران دقت و اعتماد هستند.
همچنین گزارش نشان می‌دهد که حتی اگر AI در تولید خبر مشارکت کند، بسیاری از مخاطبان ترجیح می‌دهند که رسانه‌ای معتبر برای تأیید نهایی وجود داشته باشد.
در بخش دیگری از گزارش‌ها آمده که رسانه‌ها تلاش می‌کنند AI را در قالب‌های متفاوتی به کار بگیرند . از پیشنهاد تیتر، خلاصه‌سازی، تولید تصویر پشتیبان و ترجمه تا بهینه‌سازی توزیع اخبار.
یکی از چالش‌هایی که رسانه‌ها با آن مواجه‌اند، یافتن تعادلی بین سرعت تولید با کمک AI و حفظ دقت، اصالت و اعتماد مخاطب است.
چالش‌ها و مخاطرات
یکی از خطرات بزرگ، خطا یا تولید اخبار نادرست است. AI ممکن است به اشتباه ترکیب داده‌ها، نقل قول‌های مغشوش یا مطالب غلط ایجاد کند.
کمبود شفافیت در فرآیند و عدم نظارت انسانی در تولید محتوا، می‌تواند اعتماد مخاطب را خدشه‌دار کند.
سوگیری‌های نهان الگوریتمی نیز موضوعی اساسی است: اگر داده‌های آموزشی ناعادلانه باشد، AI ممکن است گرایشات غیرمطلوبی در محتوا ایجاد کند.
در کشورهای در حال توسعه یا رسانه‌های محلی، یکی از موانع اصلی، کمبود سیاست داخلی، رهبری در توسعه ابزارها و آموزش کافی به کارکنان است.
افزون بر آن، احتمال کاهش مهارت‌های انسانی روزنامه‌نگاری (مثل نگارش خلاقانه، جستجو و تحقیق) وجود دارد اگر AI جایگزین کامل کارکنان شود.
در نهایت، مسائل حقوق مالکیت فکری، الحاق داده‌های شخصی، و تقاضای شفافیت در اعلام اینکه چه ابزارهایی به کار رفته‌اند، از جمله دغدغه‌های بزرگ‌اند.
فرصت‌ها و مزایا
-
افزایش کارآمدی تولید: رسانه‌ها می‌توانند کارهای روتین را به AI بسپارند تا روزنامه‌نگاران فرصت تمرکز بر گزارش‌های عمیق و تحقیقی‌تر بیابند.
-
شخصی‌سازی محتوا: AI مولد امکان می‌دهد خبرها، سبک و قالب محتوا را بر اساس علاقه‌مندی و نیاز کاربران تنظیم کند . مثلاً متن به صوت، خلاصه یا حتی ترجمه همزمان.
-
گسترش دسترسی: در مناطق دورافتاده یا زبان‌های کم‌ترپوشش، AI می‌تواند به تولید محتوای محلی کمک کند و شکاف رسانه‌ای را کاهش دهد.
-
تقویت برندهای قابل اعتماد: اگر رسانه‌ای بتواند با حفظ کیفیت و شفافیت از AI بهره ببرد، ممکن است به عنوان منبع مطمئن‌تر نسبت به منابع ناشناخته‌تر باقی بماند.
راهبردها برای رسانه‌ها
۱. شفاف‌سازی استفاده از AI : کاربران باید بدانند که در کدام بخش از تولید محتوا از هوش مصنوعی استفاده شده است.
۲. نظارت و بازبینی انسانی : همواره باید انسان در حلقه بازبینی باشد تا خطاها یا انحرافات احتمالی را کاهش دهد.
۳. آموزش و توانمندسازی : رسانه‌ها باید کارکنانشان را در کار با ابزار AI و فهم محدودیت‌ها و چالش‌ها آموزش دهند.
۴. استفاده تدریجی و اعتبارسنجی : قبل از گسترش کامل، باید عملکرد AI را در بخش‌های کوچک آزمایش و ارزیابی کرد.
۵. توسعه سیاست‌های اخلاقی و استانداردها : اصولی برای شفافیت، حفاظت از داده‌ها و حق مالکیت فکری لازم است.
